Dobry Lekarz

Rak trzustki to rodzaj nowotworu o wysokiej śmiertelności. Zaledwie 5% pacjentów przeżywa pięć lat po postawieniu diagnozy. Jest spowodowany mutacją w genie RAS, która prowadzi do niekontrolowanego wzrostu komórek trzustki. Objawy są często niejasne i niespecyficzne i mogą obejmować ból brzucha, utratę wagi, żółtaczkę, zakrzepy krwi w nogach lub płucach.

Rokowanie w przypadku raka trzustki jest bardzo złe, ponieważ ma on agresywny charakter i zwykle szybko rozprzestrzenia się na inne części ciała przed zdiagnozowaniem. Możliwości leczenia są ograniczone, a niektóre terapie mogą powodować poważne skutki uboczne, takie jak cukrzyca lub choroby serca.

Rozwój raka trzustki jest w większości przypadków niemal bezobjawowy, przez co nazywa się go podstępną chorobą. Prawda jest taka, że w momencie pojawienia się pierwszych charakterystycznych i doskonale widocznych objawów, choroba jest już zaawansowana, a guz nieoperacyjny. W USA rak trzustki zajmuje 5 miejsce pośród najczęstszych przyczyn zgonu wywołanych przez nowotwory złośliwe. Natomiast w Polsce co roku stwierdzanych jest około 3 tysięcy nowych przypadków.

Trudny do wykrycia — przyczyny, czynniki ryzyka

Występowanie raka trzustki jest dwa razy częstsze u mężczyzn niżeli u kobiet. Dodatkowo ryzyko zachorowania rośnie tu wraz z wiekiem. Jak wskazują specjaliści aż 90% nowotworów trzustki to gruczolakoraki wywodzące się z przewodów trzustkowych. W stosunkowo krótkim czasie dochodzi do ich naciekania na okoliczne narządy oraz do zajmowania okolicznych węzłów chłonnych.

Trudności związane z rozpoznaniem raka trzustki wynikają z tego, że nie daje on jednoznacznych objawów. Jednak dodatkowo trzustka to organ, który jest dość dobrze ukryty w naszym ciele — zasłania ją kręgosłup, a z drugiej strony wątroba i jelita. W związku z tym postawienie diagnozy ma zazwyczaj miejsce przypadkiem, gdy diagnozowane są zupełnie inne choroby. Stwierdzono, że u większości pacjentów od momentu mutacji pierwszej komórki w trzustce do wykrycia choroby, mija od 12 do 17 lat, a przez cały ten okres choroba nie daje żadnych objawów. Jako że trzustka nie znajduje się w żadnej torebce, to komórki rakowe bardzo szybko przedostają się z niej do krwioobiegu i naczyń chłonnych.

Pośród czynników ryzyka wymienia się:

• palenie papierosów,
• cukrzyca,
• otyłość,
• wcześniejsze prowadzenie naświetlań na obszar trzustki z powodu innego nowotworu,
• przewlekłe i nawracające zapalenie trzustki,
• wiek — zachorowania najczęściej pojawiają się po 60 roku życia,
• mutacje oraz czynniki genetyczne,
• źle leczona choroba wrzodowa, która powoduje niedokwaśność soku żołądkowego,
• zanieczyszczenia środowiska — kontakt z pestycydami, chlorkami metylenu, DDT czy benzydyną,
• niewłaściwa dieta — zbyt duże spożywanie mięsa, tłuszczów pochodzenia zwierzęcego i węglowodanów.

Rak trzustki — objawy

Dokładne objawy, jakie pojawią się w przypadku raka trzustki, uzależnione będą od umiejscowienia oraz wielkości guza. Pacjenci najczęściej jednak wskazują na takie dolegliwości jak:

• nudności,
• bóle brzucha — o stałym świdrującym charakterze, często promieniujący do górnej części brzucha w kierunku pleców, niekiedy złagodzenie uzyskuje się przy zgięciu tułowia do przodu,
• brak apetytu,
• utrata masy ciała — u chorych dochodzi do nagłego chudnięcia, które wyniszcza organizm, przyczyną jest brak apetytu i pojawienie się biegunek tłuszczowych,
• żółtaczka — pojawia się, jeśli nowotwór wywodzi się z głowy trzustki, w wyniku zajęcia przewodu żółciowego dochodzi do żółtaczki zaporowej z silnym świądem.

Pośród rzadszych objawów wymienia się:

• wymioty spowodowane niedrożnością dwunastnicy,
• biegunki,
• ciemny mocz,
• odbarwione stolce,
• nietolerancję glukozy,
• świeżo wykrytą cukrzycę,
• nawracającą zakrzepicę żylną,
• szybkie uczucie sytości,
• ostre zapalenie trzustki,
• depresję.

Dodatkowo przy zaawansowanej chorobie pojawia się krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego, co stanowi konsekwencję naciekania dwunastnicy bądź zakrzepicy żył układu wrotnego czy też żylaków przełyku. Jednak często dokładne objawy zależą jedynie od tego, w której części narządu znajduje się guz. Część objawów przy nowotworze jest identyczna jak przy zapaleniu trzustki, konieczna jest więc w pierwszej kolejności diagnostyka różnicowa dla tych chorób.

Diagnostyka raka trzustki

Aby stwierdzić u pacjenta raka trzustki, konieczne jest wykonanie szeregu badań.

• Badanie przedmiotowe — palpacyjne — w czasie którego lekarz może wyczuć pęcherzyk żółciowy, co będzie świadczyło o zajęciu dalszego odcinka dróg żółciowych przez guz,
• badanie biochemiczne — pozwala stwierdzić żółtaczkę zaporową, zmiany w morfologii krwi obwodowej, zaburzenia w składzie jonów sodu, potasu i wapnia,
• USG — jedna z najszybszych możliwości, jednak nie zawsze daje jednoznaczny wynik, a czasem nie pozwala na dostrzeżenie zmian, głównie z uwagi na położenie trzustki,
• tomografia komputerowa,
• biopsja trzustki,
• MRCP — rezonans magnetyczny dróg żółciowych oraz ERCP, czyli endoskopowa chiolangiopankreatografia — to bardzo czułe badania, które pozwalają na weryfikacje wątpliwego rozpoznania,
• oznaczenie markerów nowotworowych.

Leczenie raka trzustki

Jedyną skuteczną metodą leczenia jest w tym przypadku wycięcie guza. Jednak nie zawsze jest to możliwe, szczególnie jeśli choroba jest zaawansowana, guz duży i naciekający na okoliczne narządy. Kluczowe znaczenie ma więc możliwie wczesna diagnostyka. Najczęściej jednak w momencie rozpoznania choroba jest zaawansowana i resekcja jest możliwa jedynie w około 15% przypadków.

Dużą nadzieję daje również chemioterapia 5-fluorouracylem. Jednak najczęściej w przypadku zaawansowanej choroby stosuje się leczenie paliatywne oparte na łagodzeniu bólu i żółtaczki zaporowej.

Rak trzustki i rokowania

Najczęściej jeśli choroba zostanie wykryta w zaawansowanym stadium, to choremu zostaje maksymalnie kilka miesięcy życia. Chodzi tu przede wszystkim o gruczolakoraka. Większe szanse na dłuższe życie mają osoby, u których wykryty został guz neuroendokrynny. Niekiedy można spotkać się z wyjątkami i dłuższym życiem osób z rakiem trzustki.