Dobry Lekarz

Ziołolecznictwo towarzyszy człowiekowi od zamierzchłych czasów. Dawniej nie dysponowano co prawda takimi możliwościami w zakresie badania właściwości leczniczych roślin, jak ma to miejsce dzisiaj, ale wiele z dawnych zastosowań roślin leczniczych znajduje potwierdzenie we współczesnych badaniach. Czy ziołolecznictwo powinno iść w parze ze współczesną medycyną tradycyjną, czy pozostać na jej peryferiach? Spróbujmy odpowiedzieć na to pytanie.

Od paru lat obserwujemy coraz większe zainteresowanie ziołolecznictwem, zarówno na świecie, jak i w Polsce. Częstsze korzystanie z medycyny naturalnej związane jest między innymi z rosnącą świadomością i wiedzą na temat leczniczych właściwości roślin. 

Naturalne metody leczenia mogą w istotny sposób poprawiać komfort życia chorych (zwłaszcza przewlekle) i pozytywnie wpływać na ich nastawienie do walki z chorobą. W związku z tym zarówno lekarze, farmaceuci, jak i pacjenci powinni poszerzać swoją wiedzę w tym zakresie, aby móc stosować rośliny lecznicze w sposób bezpieczny dla zdrowia. Nadużywanie lub nieumiejętne stosowanie preparatów roślinnych może bowiem mieć skutki uboczne i być równie niebezpieczne jak przedawkowanie leków na receptę. 

W przestrzeni internetowej nie brakuje porad dotyczących możliwości stosowania ziół i włączania ich w proces leczenia. Trzeba tu jednak zachować ostrożność, a to z kilku względów. Spróbujmy usystematyzować wiedzę i zebrać ją w postaci pewnych faktów oraz mitów.

Czy zioła mogą być alternatywą dla leków?

Nie zawsze. Ziołolecznictwo niewątpliwie powinno być traktowane jako istotny element medycyny tradycyjnej, natomiast trzeba pamiętać o tym, że tak jak inne metody lecznicze, ma swoje zalety, ale także i ograniczenia. 

Na pewno w ostrych stanach chorobowych warto zastosować leki syntetyczne, a nie roślinne, które mogą jednak w tym przypadku stanowić środki doskonale wspomagające leczenie. Natomiast w łagodniejszych stanach chorobowych rośliny lecznicze mogą odgrywać dominującą rolę w postępowaniu terapeutycznym. 

Warto rozważać także włączenie naturalnych preparatów ziołowych do terapii pacjentów chorych przewlekle z tego względu, że są one na ogół bezpieczne w zastosowaniu klinicznym. Wykazują łagodne działanie i mogą być stosowane długoterminowo za względu na niską toksyczność i rzadsze działania niepożądane w porównaniu z lekami syntetycznymi stosowanymi przewlekle. 

Czy zioła można łączyć z lekami?

Tak, ale nie w każdym przypadku. Szczególną ostrożność powinny zachować osoby, które zażywają wiele leków na różne schorzenia. Zwłaszcza w ich przypadku zioła należy włączać umiejętnie i mieć wiedzę o możliwych interakcjach (wzajemnych oddziaływaniach), jakie mogą wystąpić między surowcami roślinnymi a lekami. 

Wiele osób sądzi, że środki ziołowe są w pełni bezpieczne i nieszkodliwe. I, co za tym idzie, że można je stosować niezależnie od zaleconych przez lekarza leków syntetycznych. Nic bardziej mylnego! Surowce roślinne zawierają niejednokrotnie bardzo silne substancje czynne, które poza wymiernym oddziaływaniem na organizm człowieka mogą wchodzić w interakcje z lekami, suplementami diety, a nawet pokarmami, prowadząc niejednokrotnie do groźnych dla zdrowia zatruć. 

Czy zioła mogą powodować skutki uboczne?

Zioła mogą powodować skutki uboczne, szczególnie gdy są nadużywane lub stosowane nieumiejętnie, np. w połączeniu z niektórymi lekami, wskutek czego dochodzi do niekorzystnych interakcji. Nie bez znaczenia jest także jakość surowców zielarskich – warto je kupować od sprawdzonych dostawców i z miejsc godnych zaufania. 

Czy zioła można stosować w terapii chorób układu pokarmowego?

Surowce roślinne mogą być z powodzeniem wykorzystywane zarówno w profilaktyce, jak i w terapii chorób układu pokarmowego. Ze względu na podstawowe działanie można je podzielić na następujące grupy: przeciwzapalne, osłaniające, poprawiające trawienie, uspokajające i przeciwdrobnoustrojowe. 

Na przykład zioła zawierające substancje śluzowe stanowić mogą naturalne wsparcie w przypadku stanów zapalnych przewodu pokarmowego czy przewlekłego nieżytu żołądka. Z kolei zioła zawierające związki gorzkie mają właściwości stymulujące enzymy trawienne, zwiększają wydzielanie soku żołądkowego i żółci. Współczesne badania naukowe jasno pokazują, że zawarte w ziołach gorycze z powodzeniem regulują procesy trawienne i wpływają pozytywnie na przyswajanie składników odżywczych z pożywienia. 

Czy zioła mogą pomóc w stanach lękowych?

Tak. W ziołolecznictwie znane są i stosowane z powodzeniem od wieków zioła mające potencjał terapeutyczny w leczeniu nerwicy. Zanim sięgniemy po leki syntetyczne, możemy spróbować zastosować rośliny lecznicze, co do których dysponujemy wiedzą popartą współczesnymi badaniami. Zioła te mogą dobrze wspomagać organizm w walce ze stresem i stanami lękowymi, a także poprawiać nastrój. Poza tym dzięki bogactwu zawartych w nich substancji czynnych działają wielokierunkowo i to jest ich dużą zaletą. Przykładowo zioła na stres wykazują także działanie usprawniające procesy trawienne czy rozkurczowe. Ponadto  zawierają m.in. flawonoidy działające przeciwzapalnie, antyoksydacyjnie i przeciwrodnikowo.

Czy zioła można bezpiecznie stosować w ciąży?

Zalecamy tu dużą ostrożność. Badania bowiem jasno pokazują, że nie wszystkie zioła i preparaty roślinne są bezpieczne dla kobiet w ciąży, a mogą być wręcz szkodliwe dla płodu! Warto wiedzieć, że w roku 1989 powstała Europejska Spółdzielnia Naukowa ds. Fitoterapii (European Scientific Cooperative On Phytotherapy; ESCOP), która podzieliła substancje roślinne na cztery grupy:

• A – mogą być stosowane w czasie ciąży.
• B – brak danych. Według ogólnie przyjętych zasad nie powinny być stosowane bez konsultacji z lekarzem.
• C – dane ograniczone. Według ogólnie przyjętych zasad nie powinny być stosowane bez konsultacji z lekarzem.
• D – nie stosować w czasie ciąży.

Przykładowo do kategorii D, czyli ziół, których nie należy stosować w ciąży, należą rośliny takie jak: ziele piołunu, aloes, liść boldo, kłącze pluskwicy, olejek koprowy i anyżowy, nasienie kozieradki, kora kruszyny, liść miłorzębu i korzeń lukrecji. Ponadto do tej kategorii zalicza się: korzeń rzewienia, liść szałwii, owoc jałowca, owoc i liść senesu oraz liść mącznicy.

Gdzie szukać wiarygodnych informacji o ziołach?

Jednym z takich miejsc jest portal radioklinika.pl, gdzie w sekcji https://radioklinika.pl/category/fitoterapia/ publikowane są merytoryczne opracowania na temat ziół, ich leczniczego działania i możliwości zastosowań w określonych jednostkach chorobowych. Zgromadzona tam wiedza poparta jest przykładami współcześnie prowadzonych badań nad leczniczymi właściwościami ziół i opatrzona stosowaną bibliografią. Artykuły pisane są przez specjalistów fitoterapeutów i farmaceutów na podstawie rzetelnej wiedzy z zakresu farmacji, w tym farmakognozji, czyli nauki o substancjach pochodzenia naturalnego.