Dobry Lekarz

Gruźlica to choroba, którą doskonale znamy od bardzo dawna. Jest zakaźna oraz zaraźliwa. Bodziec, który rozpoczyna rozwój procesu gruźliczego, został odkryty w 1882 roku przez Roberta Kocha – jest to tzw. czynnik zakaźny, czyli kwasooporny prątek gruźlicy ludzkiej, który w związku z nazwiskiem swojego odkrywcy, bywa również nazywany prątkiem Kocha. Jeśli natomiast chodzi o zaraźliwość tego schorzenia, to wynika to z możliwości bezpośredniego przenoszenia się infekcji z człowieka na człowieka.

Gruźlica – co to za choroba?

Zalicza się ją do grupy bakteryjnych chorób zakaźnych, która rozwija się w wyniku zakażenia prątkami gruźlicy. Dziś wiedza na temat choroby jest rozleglejsza niżeli w czasach, gdy patogeny zostały odkryte i po raz pierwszy opisane. Posiadamy m.in. informację, że klasyczna gruźlica może zostać wywołana przez jeden z trzech rodzajów prątków:
- Mycobacterium tuberculosis,
- Mycobacterium bovis (prątek bydlęcy),
- Mycobacterium africanum.

Należy bezwzględnie pamiętać, że gruźlicą zagrożony jest każdy z nas. Mimo wszystko największa ilość przypadków stwierdzana jest u osób w podeszłym wieku, takich które nadużywają alkoholu lub niedożywionych.

Prątki bakterii gruźlicy wyróżniają się wysokim poziomem odporności na wysuszanie, przez co możliwe jest ich przetrwanie nawet wielu miesięcy w cząsteczkach kurzu. Istotne jest jednak, że są wrażliwe na promieniowanie UV oraz wysoką temperaturę. W procesie gotowania, jak również pasteryzacji doprowadza się do szybkiego unicestwienia prątków gruźliczych.

Jakie są przyczyny występowania gruźlicy?

Zakażenie następuje najczęściej na skutek kontaktu z chorym na gruźlicę człowiekiem. Prątki gruźlicy znajdują się w jego wydzielinach – przede wszystkim w plwocinach oraz w moczu. Zarażamy się najczęściej tzw. drogą inhalacyjną, a zakażenie pochodzi od prątkujących chorych, czyli takich, z których dróg oddechowych aktywnie wydostają się prątki choroby. Pojawiają się one w otoczeniu na skutek kaszlu, kichania, mówienia, odkrztuszania. Osoba taka może doprowadzić do zarażenia nawet 15 osób w ciągu 1 roku.

Zarazić można się również drogą pokarmową. Przy właściwym reżimie sanitarno-weterynaryjnym, ta przyczyna właściwie znika. Choroba może bowiem pochodzić od produktów mlecznych, od bydła chorego na gruźlicę, oraz z produktów niepasteryzowanych.

Można spotkać się z dość powszechnym określeniem gruźlicy, jako choroby społecznej, gdyż ma ona mocne powiązania z warunkami życia. Przyczynia się do niej niedożywienie, złe warunki sanitarne, złe warunki mieszkaniowe, czy bieda. Uważa się z kolei że czynnikami wewnętrznymi, które sprawiają, że prątki przekształcają się w organizmie w chorobę, są wszelkie schorzenia i dolegliwości powodujące obniżenie odporności organizmu. Zaliczamy tu m.in. zakażenia wirusem HIV oraz AIDS, nowotwory, choroby krwi, cukrzyca, krzemica, stan po transplantacji.

W ostatnich latach zaobserwowano, że gruźlica coraz częściej rozwija się również u osób młodych, które z dużym zaangażowaniem oddają się swojej pracy, przez co narażone są na duże ilości stresu. Dodatkowo takie osoby spożywają posiłki w dużym pośpiechu i często są one małowartościowe. W takim stylu życia pojawiają się również nadużycia wielu używek.

Objawy gruźlicy

Zdarzają się przypadki, że gruźlica nie daje absolutnie żadnych objawów. W takiej sytuacji jej wykrycie następuje zupełnie przypadkowo. Niektóre symptomy mają charakter ogólny i związane są z reakcją naszego organizmu na zakażenie, ale mogą również być wyróżniające dla konkretnego narządu. Najczęściej atakowanym narządem są płuca w związku z czym za najpowszechniejsze i dominujące objawy uznaje się te pochodzące z dolnych dróg oddechowych.

Charakterystyczne symptomy gruźlicy:
- stany podgorączkowe o nawracającym charakterze,
- nocne poty,
- duszności,
- krwioplucie,
- osłabienie,
- szybkie męczenie się przy niewielkim wysiłku,
- utrata masy ciała,
- ból w klatce piersiowej,
- kaszel – utrzymuje się co najmniej 3 tygodnie, na początku jest suchy, później wilgotny połączony z odkrztuszaniem ropnej lub śluzowej wydzieliny.

Diagnostyka gruźlicy

W celu stwierdzenia gruźlicy przeprowadza się badanie mikrobiologiczne, które opiera się na hodowli prątków z materiału, który pobiera się od chorego z podejrzeniem schorzenia. Zwykle materiał pochodzi z: plwociny, moczu, wydzieliny oskrzelowej, popłuczyn żołądkowych na czczo. Badanie takie ma wady, gdyż wynik możliwy jest do uzyskania dopiero po okresie około 6 tygodni. W ostatnim czasie dość popularna jest metoda genetyczna, która wykorzystuje specjalne sondy dla prątków gruźlicy – co ważne w tym rozwiązaniu wynik znany jest nawet w ten sam dzień.

Przeprowadza się również badanie RTG klatki piersiowej, które daje możliwość rozpoznania charakterystycznych zmian w płucach. Oprócz tego ważnym wyznacznikiem jest odczyn tuberkulinowy. Jest to badanie polegające na śródskórnym wstrzyknięciu tuberkuliny w przedramię. Po upływie 48-72 godzin sprawdzana jest średnic nacieczenia. Uznaje się, że pojawienie się nacieku, którego średnica przekracza 10 mm jest wynikiem dodatnim. Jest to badanie w pełni bezpieczne i nie ma przeciwwskazań do jego przeprowadzenia. Nawet w sytuacji pojawienia się silnej reakcji, w późniejszym okresie nie pozostają żadne ślady.

WAŻNE!
Jeśli gruźlica zostanie odpowiednio wcześnie wykryta i wdrożone zostanie odpowiednie leczenie, to blokujemy rozwój i szerzenie się choroby w otoczeniu – pośród rodziny i znajomych.

Leczenie gruźlicy

Proces leczenia gruźlicy pochłania sporo czasu, gdyż zdarza się, że prątki przechodzą w stan uśpienia. Niektóre bakterie wykazują również oporność na leczenie, co wymaga stosowania co najmniej kilku leków. Zakazane jest samodzielne przerywanie leczenia, gdyż zdarza się, że mimo że objawy znikną, to najbardziej odporne bakterie nie zostaną usunięte z organizmu. Jeśli przerwiemy leczenie może dojść do nawrotu.

Postępowanie terapeutyczne w przypadku gruźlicy składa się z dwóch faz:

1. etap intensywny – podaje się duże ilości leków, jednak przez stosunkowo krótki czas, na tym etapie stawia się na zabicie jak największej ilości prątków gruźlicy

2. etap kontynuacji – trwa on zdecydowanie dłużej, jednak podaje się mniej leków. W tym czasie konieczne jest pozbycie się pozostałych prątków, które mogły przetrwać działania w etapie intensywnym.