Dobry Lekarz

Konflikt serologiczny, to termin kojarzony z ciążą. Wiele kobiet bardzo się go obawia i pyta lekarza prowadzącego ciąże o konieczność wykonania odpowiednich badań już w czasie pierwszej wizyty. Czy jednak jest się czego bać? Jakie ryzyko niesie za sobą konflikt serologiczny, czy można mu zapobiegać i na co tak naprawdę powinnyśmy uważać? Postaramy się rozwiać wszelkie wątpliwości w tym temacie, jakie pojawiają się u przyszłych rodziców.

Kiedy mamy do czynienia z konfliktem serologicznym?

Konflikt serologiczny jest sytuacją, w której organizm ciężarnej kobiety rozpoczyna produkcję przeciwciał odpornościowych, które skierowane są na antygeny krwinek czerwonych u płodu. Dochodzi do tego w sytuacji, gdy u rodziców występuje niezgodność antygenowa, czyli kobieta ma grupę krwi Rh(-), a mężczyzna Rh(+). Odpowiednie badania powinny zostać przeprowadzone już na samym początku ciąży, gdyż o ryzyku wystąpienia konfliktu serologicznego możemy się wówczas dowiedzieć już około 8 tygodnia.

Konsekwencje konfliktu serologicznego

Wystąpienie konfliktu serologicznego, to duże zagrożenie dla dziecka, które dopiero rozwija się w łonie matki. Organizm rodzicielki atakuje czerwone krwinki krwi u dziecka, wskutek czego dochodzi do hemolizy krwi. Płód dokłada starań, aby uniemożliwić tego rodzaju ataki, uruchamiając mechanizm kompensacyjny, który pomaga w wyrównaniu poziomu erytrocytów (czerwony krwinek). Mimo wszystko jest to walka, która nie zawsze w pełni wystarcza i może rodzić kolejne skutki, takie jak: uszkodzenia w obrębie narządów oraz tkanek, postępująca niedokrwistość, przewlekłe niedokrwienie wewnątrzmaciczne. Zdarzają się również przypadki skrajne, w których obserwuje się obrzęk płodu, wewnątrzmaciczne obumarcie płodu czy też narodziny dziecka, które nie będzie posiadało zdolności do samodzielnego życia.

Konflikt serologiczny w pierwszej ciąży

Zdaniem specjalistów w pierwszej ciąży niezwykle rzadko dochodzi do wystąpienia konfliktu serologicznego. Taka sytuacja zależna jest od faktu, że wytwarzanie przeciwciał przez organizm matki zostaje rozpoczęte w chwili, gdy jej krew „miesza się” z krwią płodu. Mimo iż w każdej ciąży dochodzi do przechodzenia komórek płodu przez łożysko, co nazywane jest tzw. przeciekiem matczyno-płodowym, to w pierwszej ciąży pozostaje on na niezwykle niskim poziomie, przez co, w większości przypadków nie stanowi najmniejszego zagrożenia.

Zwiększenie się takiego przecieku w pierwszej ciąży może jednak mieć miejsce. Istnieje szereg czynników predysponujących do takiej sytuacji, są to: przedwczesne odklejanie się łożyska, poronienie, krwawienia przedporodowe, wykonywanie diagnostycznych zabiegów wewnątrzmacicznych.

Silne wymieszanie krwi występuje tu jednak już w czasie porodu. Jednak na tym etapie wytworzone przez organizm matki przeciwciała nie stanowią już zagrożenia dla dopiero co narodzonego dziecka. Jednak w takiej sytuacji należy zaznaczyć, że kolejna ciąża będzie się wiązała z możliwie jak najwcześniejszym podjęciem działań, które zmniejszą ryzyko wystąpienia skutków konfliktu serologicznego. Zaznaczyć należy również, że konflikt serologiczny, to nie tylko erytrocyty, może on być związany również z innymi komórkami. W związku z tym nawet jeśli czeka nas pierwszy poród, to może pojawić się ryzyko wystąpienia takiego konfliktu.

Istotne działania profilaktyczne

Problem niezgodności antygenów u kobiety i mężczyzny stanowił jeszcze kilkadziesiąt lat temu ogromne zagrożenia dla zdrowia, a nawet życia nienarodzonych dzieci. Współczesna medycyna dysponuje szeregiem rozwiązań, które pozwalają skutecznie radzić sobie z konfliktem serologicznym. Odpowiednia profilaktyka, która obowiązuje kobiety w ciąży sprawiła, że znacząco spadła ilość stwierdzanych przypadków konfliktu serologicznego – dawniej obejmował on od 0,5 do 1,5 % przypadków, dziś liczba ta jest zdecydowanie niższa.

Badanie na początku ciąży

Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zaleca, aby u kobiety ciężarnej wykonane zostało oznaczenie grupy krwi, połączone z oznaczeniem przeciwciał odpornościowych, już w 8 tygodniu ciąży. Jeśli u kobiety zostanie stwierdzona grupa krwi Rh(-) to niezbędne jest objęcie jej specjalistyczną opieką śródciążową. Istotne będzie tu przede wszystkim powtarzanie badania poziomu przeciwciał odpornościowych, jeśli jednak nie pojawiają się podstawy do wcześniejszych badań, to można je po raz kolejny przeprowadzić około 28 tygodnia ciąży.

Opieka śródciążowa i profilaktyka obejmują jeszcze jeden ważny aspekt, jakim jest podanie immunoglobuliny anty-D. Pierwsza dawka podawana jest w okolicy 28 tygodnia ciąży, druga zaś 34 tygodnia ciąży. Jedna i druga dawka jest obecnie dostępna nieodpłatnie, gdyż są one refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Ich przyjęcie jest niezbędne dla uniknięcia skutków jakie może spowodować pojawienie się konfliktu serologicznego.

Kobiety, które właśnie podjęły decyzję o macierzyństwie, lub już zobaczyły pozytywny wynik testu ciążowego, powinny pamiętać o konieczności oznaczenia grupy krwi wraz z poziomem przeciwciał odpornościowych. Są to badania, które powinno się przeprowadzić w okolicy 8 tygodnia ciąży, czyli właściwie na samym początku jej trwania. Badanie grupy krwi warto przeprowadzić również u ojca dziecka, gdyż w ten prosty sposób z zdecydowanie większą precyzją oszacujemy poziom ryzyka wystąpienia konfliktu serologicznego.

Ciąża to czas piękny, ale i niezwykle stresujący. Wiele kobiet boi się własnych błędów, które mogłyby w najmniejszym stopniu zaszkodzić ich nienarodzonemu dziecku. Uspokajamy, że najważniejsza będzie w tym zakresie odpowiednia profilaktyka i poddawanie się regularnym badaniom kontrolnym u ginekologa, jak również tym, które zostaną przez niego zlecone. Konflikt serologiczny to również znaczący powód do niepokoju, jednak jeśli wszystkiego dopilnujemy i będziemy stosować się do zaleceń lekarzy, to z pewnością nasze dziecko będzie bezpieczne i urodzi się w pełni sił i całkowicie zdrowe.